Η Εθνική Δράση

Ενώνουμε τις δυνάμεις μας για την καταπολέμηση της παιδικής παχυσαρκίας

Παιδική παχυσαρκία

Η παιδική ηλικία και η εφηβεία αποτελούν περιόδους ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη του ατόμου, καθώς η υιοθέτηση ενός μη υγιεινού τρόπου ζωής σε αυτές τις ηλικίες - που περιλαμβάνει ανθυγιεινές διατροφικές συνήθειες και χαμηλή σωματική δραστηριότητα - οδηγεί σε αύξηση του σωματικού βάρους των παιδιών και εφήβων και διατήρηση αυτών των συνηθειών κατά την ενήλικο ζωή. Παράλληλα διαμορφώνει το επίπεδο υγείας, οδηγώντας σε διατήρηση του αυξημένου σωματικού βάρους κατά την ενήλικο ζωή και στην εμφάνιση διαφόρων σοβαρών ασθενειών (π.χ. καρδιαγγειακά νοσήματα, καρκίνος, σακχαρώδης διαβήτης).

13,6%

των παιδιών 0-5 ετών
37,5%

παιδιών/εφήβων 2-14 ετών
43%

των παιδιών 5-7 ετών

Τι είναι η Εθνική Δράση για την αντιμετώπιση της παιδικής παχυσαρκίας;

Η Εθνική Δράση για την αντιμετώπιση της παιδικής παχυσαρκίας αποτελεί το πρώτο ολοκληρωμένο πρόγραμμα με στόχο την πρόληψη και την καταπολέμηση της παιδικής παχυσαρκίας μέσω της προώθησης και υιοθέτησης υγιεινών διατροφικών συνηθειών και σωματικής άσκησης. Το Πρόγραμμα υλοποιείται από το Υπουργείο Υγείας σε συνεργασία με τη UNICEF και τη συμμετοχή ακαδημαϊκών, δασκάλων και καθηγητών, διάσημων μαγείρων, γονέων και παιδιών, αθλητικών σωματείων και των τοπικών φορέων και κοινοτήτων. Είναι το πρώτο πρόγραμμα που υλοποιείται σε όλη την επικράτεια, καλύπτοντας τις ανάγκες των παιδιών ηλικίας 0-17 ετών και των οικογενειών τους, σε επίπεδο πρωτοβάθμιας, δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας πρόληψης.

Τι προσφέρει το Πρόγραμμα της Εθνικής Δράσης για την αντιμετώπιση της παιδικής παχυσαρκίας;

Τα παιδιά ηλικίας 0-17 ετών και οι οικογένειές τους μπορούν να επισκέπτονται δωρεάν ιατρούς προκειμένου να λάβουν εξατομικευμένη κλινική αξιολόγηση και συμβουλευτική για α) την υγεία, την ανάπτυξη, τη διατροφική κατάσταση των παιδιών τους και β) τους παράγοντες κινδύνου που σχετίζονται με την παιδική παχυσαρκία και τον τρόπο εξάλειψής τους.

Το σύνολο του μαθητικού πληθυσμού όλων των βαθμίδων της υποχρεωτικής εκπαίδευσης (νηπιαγωγεία, δημοτικά, γυμνάσια και λύκεια), των οικογενειών τους και των εκπαιδευτικών έχει τη δυνατότητα να συμμετέχει δωρεάν σε δράσεις για την προαγωγή και την ανάπτυξη των υγειών διατροφικών συμπεριφορών και δεξιοτήτων μαγειρέματος με υγιεινό τρόπο (δείχνοντας ότι η σωστή επιλογή μπορεί να είναι και νόστιμη και εύκολη), γνωρίζοντας τα τοπικά εποχικά προϊόντα.

Παράλληλα, μέσω του προγράμματος παρέχουμε δωρεάν δυνατότητα άθλησης σε όλη τη χώρα για μπάσκετ με ένα ειδικό τουρνουά που έχει ως στόχο να αυξήσει τη φυσική δραστηριότητα με διασκεδαστικό τρόπο για κορίτσια και αγόρια. Αξίζει να σημειωθεί ότι θα συμπεριληφθούν και άλλα αθλήματα με την ίδια λογική όπως για παράδειγμα ποδόσφαιρο για κορίτσια και για αγόρια.

Τα υπέρβαρα και παχύσαρκα παιδιά και έφηβοι και οι οικογένειές τους, θα υποστηριχθούν με δωρεάν συμβουλευτικές συνεδρίες σχετικά με τη διατροφή, τη σωματική δραστηριότητα και τις συμπεριφορές υγείας από κατάλληλα εκπαιδευμένους επαγγελματίες υγείας, όπως ιατροί, διαιτολόγοι κ.α. Μάλιστα, τα παιδιά σχολικής ηλικίας με χρόνιες παθήσεις και επιπλοκές που σχετίζονται με την παχυσαρκία (π.χ. υπέρταση, σακχαρώδη διαβήτη) θα επισκέπτονται δωρεάν εξειδικευμένους ιατρούς, διαιτολόγους και άλλους επαγγελματίες υγείας για περαιτέρω παρακολούθηση.

Τι είναι οι εργαλειοθήκες (toolboxes) «Τροφή για Δράση»;

Οι εργαλειοθήκες (toolboxes) είναι εκπαιδευτικό υλικό για όλες τις βαθμίδες υποχρεωτικής εκπαίδευσης (νηπιαγωγεία, δημοτικά, γυμνάσια και λύκεια/4-18 ετών) το οποίο έχει αναπτυχθεί από ειδικούς επιστήμονες και περιλαμβάνει δράσεις προσαρμοσμένες στην ηλικιακή ομάδα/βαθμίδα εκπαίδευσης. Οι δράσεις αυτές θα περιλαμβάνουν την προώθηση συμπεριφορών υγιεινής διατροφής και άσκησης (π.χ. κατανάλωση υγιεινού πρωινού, κατανάλωση φρούτων και λαχανικών, κτλ.) και θα υλοποιηθούν στο ωρολόγιο σχολικό πρόγραμμα, εντός των σχολικών μονάδων, από τους εκπαιδευτικούς με την ενεργή συμμετοχή των μαθητών. Παράλληλα, έχουν αναπτυχθεί εργαλειοθήκες και για τους γονείς με στόχο την ενημέρωση και ευαισθητοποίησή τους για την υλοποίηση και υιοθέτηση αλλαγών στο οικογενειακό περιβάλλον.

Αντιμετώπιση

Παιδιά που τρέχουν σε σχολείο με τις τσάντες τους

Παράγοντες κινδύνου

Το αυξημένο σωματικό βάρος, συμπεριλαμβανομένης της σοβαρής μορφής του (παχυσαρκία) σε παιδιά και εφήβους, είναι το αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης μεταξύ περισσότερων παραγόντων και συγκεκριμένα:

Μεμονωμένων παραγόντων που ρυθμίζουν τις φυσιολογικές διεργασίες, τις διατροφικές συνήθειες και τις προτιμήσεις των παιδιών και των εφήβων, καθώς και τα πρότυπα σωματικής δραστηριότητας κατά τη διάρκεια της ζωής τους.
Του φυσικού και κοινωνικού περιβάλλοντος που συμβάλλει στην παχυσαρκία και προάγει την υψηλή ενεργειακή πρόσληψη και την καθιστική συμπεριφορά.
Παραγόντων που σχετίζονται με την κοινωνικο-οικονομική κατάσταση των ατόμων, τις πολιτικές υγείας και το νομοθετικό πλαίσιο που υιοθετούνται σε κάθε χώρα.

Επιπρόσθετα, σύμφωνα με την Πρωτοβουλία Επιτήρησης της Παιδικής Παχυσαρκίας (Childhood Obesity Surveillance Initiative – COSI) του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), ο ελλιπής θηλασμός βρεφών συνδέεται με την υπερβαρότητα και την παιδική παχυσαρκία. Ειδικότερα, διαπιστώθηκε ότι τα παιδιά που δεν είχαν θηλάσει ποτέ ή/και είχαν θηλάσει λιγότερο από έξι μήνες σε σύγκριση με παιδιά που θήλασαν για περισσότερο από έξι μήνες είχαν υψηλότερες πιθανότητες να είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα. Δυστυχώς η Ελλάδα έχει πολύ χαμηλές επιδόσεις όσον αφορά το θηλασμό των βρεφών και μικρών παιδιών.

Παράλληλα, όσον αφορά στη σωματική δραστηριότητα των παιδιών στην Ελλάδα, παρατηρήθηκε ότι μόλις το 21%, 15% και 13% των παιδιών ηλικίας 11, 13 και 15 ετών αντίστοιχα ήταν επαρκώς δραστήρια.

Υπό αυτά τα δεδομένα η λήψη στρατηγικών πρόληψης καθώς και πρωτοβουλιών και πολιτικών για τη δημόσια υγεία με σκοπό την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας κατά την παιδική ηλικία, καθώς και των προβλημάτων που σχετίζονται με αυτή, είναι απολύτως απαραίτητες.

Η Εθνική Δράση

Η πρωτοβουλία

Το 2020, η Κυβέρνηση της Ελλάδας και η UNICEF ανακοίνωσαν τη σύσταση της επίσημης παρουσίας του Οργανισμού στην Αθήνα, καθώς είναι η πρώτη φορά που ιδρύεται Γραφείο της UNICEF στην Ελλάδα. Σε συνεργασία με εθνικούς φορείς, συμπεριλαμβανομένων των Υπουργείων Δικαιοσύνης, Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, Παιδείας και Θρησκευμάτων, Υγείας, της ΕΛΣΤΑΤ και του Γραφείου του Συνηγόρου του Πολίτη, έχει πλέον συμφωνηθεί το 5ετές Εθνικό Πρόγραμμα (2022-2026) που περιλαμβάνει εθνικούς στόχους για τα παιδιά όσον αφορά στην εκπαίδευση, την καταπολέμηση της παιδικής φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, την παιδική προστασία και την συμμετοχή και απασχολησιμότητα των παιδιών και των νέων.

Oι στόχοι

Στο πλαίσιο των εθνικών στόχων που συμφωνήθηκαν για τη μείωση του επιπολασμού της παχυσαρκίας στα παιδιά ηλικίας 2 έως 14 ετών από 37,5% που ήταν το 2019 σε 24,5% το 2030 μέχρι τη λήξη του προγράμματος, το Υπουργείο Υγείας, με την υποστήριξη της UNICEF, δεσμεύεται μέσω του του συγκεκριμένου προγράμματος να καταβάλλει προσπάθειες ως προς την υλοποίηση αυτού του στόχου.

Η Εθνική δράση κατά της παιδικής παχυσαρκίας στην Ελλάδα, αναμένεται να επιτύχει τους ακόλουθους στόχους που περιγράφονται συνοπτικά παρακάτω:

Τήρηση και ανάλυση εθνικών εμπεριστατωμένων (evidence-based) ποσοτικών στοιχείων σχετικά με τον επιπολασμό και την επιβάρυνση που επιφέρει το αυξημένο σωματικό βάρος, καθώς και για τις κύριες αιτίες εμφάνισης και τους δείκτες πρόβλεψής του στην παιδική και εφηβική ηλικία.
Δημιουργία ευνοϊκού περιβάλλοντος για ανάπτυξη πολιτικών αναφορικά με τα συστήματα παροχής υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένων των συστημάτων υγείας, εκπαίδευσης, κοινωνικής προστασίας και τροφίμων.
Καθιέρωση αποτελεσματικών και βιώσιμων προγραμμάτων και υπηρεσιών με στόχο την πρόληψη της παχυσαρκίας στην Ελλάδα κατά τις πρώτες δύο δεκαετίες της ζωής ενός ατόμου.
Διάχυση και δέσμευση υιοθέτησης υγιεινών διατροφικών πρακτικών, συμπεριλαμβανομένης της παγκόσμιας στρατηγικής του ΠΟΥ και της UNICEF για τη Διατροφή του Βρέφους και του Μικρού Παιδιού (Infant and Young Child Feeding - IYCF).
Ίδρυση Ευρωπαϊκού Κέντρου για την Καταπολέμηση της Παχυσαρκίας, με έδρα την Αθήνα.

Βελτίωση υφιστάμενου νομοθετικού πλαισίου

Με γνώμονα την εξασφάλιση της αποτελεσματικής εφαρμογής του νομοθετικού πλαισίου που αφορά στα ζητήματα που σχετίζονται με τη βιώσιμη και υγιεινή διατροφή των παιδιών θα αναπτυχθούν προτάσεις και συστάσεις σχετικά με την διαμόρφωση, μεταρρύθμιση ή βελτίωση του ισχύοντος νομοθετικού πλαισίου, καθώς και συστάσεις σχετικά με την παρακολούθηση της εφαρμογής του, όπου απαιτείται. Οι μεταρρυθμίσεις έχουν στόχο την προώθηση ενός υγιούς τρόπου ζωής για τα παιδιά, ιδίως μέσω της βελτίωσης της πρόσβασης σε υγιεινά τρόφιμα στα σχολικά κυλικεία, καθώς και την ενσωμάτωση των εκπαιδευτικών προγραμμάτων διατροφής και σωματικής δραστηριότητας στα σχολεία και περιλαμβάνουν:

Επισκόπηση του νομοθετικού πλαισίου που σχετίζεται με διαφήμιση και πώληση τροφίμων σε σχολεία, καθώς και των δημοσιονομικών μέτρων για τρόφιμα, προτείνοντας τροποποιήσεις για να βελτιωθεί η νομοθεσία και να ενισχυθούν τα εκπαιδευτικά προγράμματα για διατροφή και σωματική δραστηριότητα.
Σχέδιο δράσης με χρονοδιάγραμμα που θα περιλαμβάνει προτεραιότητες σε νομοθετικό επίπεδο και θα ορίζει τους αρμόδιους φορείς, με συγκεκριμένες προτάσεις για πρωτογενή ή δευτερογενή νομοθεσία και τροποποιήσεις σε νομοθετικά έγγραφα.
Mηχανισμός παρακολούθησης και αξιολόγησης της υλοποίησης του σχεδίου δράσης, με δυνατότητα συγκρότησης τεχνικών ομάδων για τη διαμόρφωση νομοθεσίας και την παρακολούθηση της εφαρμογής αυτής και συγκεκριμένα του πλαισίου διατροφής και σωματικής δραστηριότητας στα σχολεία, κοινωνικής προστασίας, πολεοδομίας, υγείας και διαφήμισης/πώλησης τροφίμων.

Ευρωπαϊκό Κέντρο για την Καταπολέμηση της Παχυσαρκίας

Προκειμένου να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά το διογκούμενο πρόβλημα της παχυσαρκίας, και για την πρόληψη και τον τερματισμό της διαιώνισής του από γενιά σε γενιά, στο πλαίσιο της εθνικής δράσης για την παχυσαρκία στην Ελλάδα, ιδρύεται το Ευρωπαϊκό Κέντρο για την Καταπολέμηση της Παχυσαρκίας που στοχεύει στην σχετική παραγωγή έρευνας, ιδεών και προτάσεων πολιτικής.

Αποστολή του Ευρωπαϊκού Κέντρου για την Καταπολέμηση της Παχυσαρκίας είναι:

η επεξεργασία και διάδοση τεκμηριωμένης γνώσης
η ανταλλαγή τεχνογνωσίας, ορθών πρακτικών και αποδεδειγμένα αποτελεσματικών προσεγγίσεων για την αντιμετώπιση της παιδικής παχυσαρκίας σε όλες τις χώρες.
η έγκαιρη ανίχνευση των παιδιών που αντιμετωπίζουν υπερβαρότητα και παχυσαρκία μέσω ψηφιακών εφαρμογών και παροχή άμεσης και δωρεάν ολιστικής υποστήριξης από ειδικούς

Σκοπός του Ευρωπαϊκού Κέντρου για την Καταπολέμηση της Παχυσαρκίας είναι

να τροφοδοτεί τη δημόσια σφαίρα με επιστημονικά τεκμηριωμένες έρευνες, μελέτες, αναλύσεις και προτάσεις πολιτικής
να προσφέρει μια διαρκή, ανοιχτή πλατφόρμα δημόσιου διαλόγου για τα σημαντικά ζητήματα που εντάσσονται στον τομέα της παιδικής παχυσαρκίας.

Tο Ευρωπαϊκό Κέντρο για την Καταπολέμηση της Παχυσαρκίας, είναι υπεύθυνο για το συντονισμό της επιστημονικής παρακολούθησης και αξιολόγησης των διαφόρων δράσεων του έργου.

Συνεργαζόμενοι φορείς

Οι φορείς που θα προβούν σε από κοινού παρεμβάσεις για την υλοποίησή του έργου είναι το Υπουργείο Υγείας, η UNICEF, το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, η ΗΔΙΚΑ καθώς και άλλα Πανεπιστήμια, ερευνητικοί φορείς, μη-κυβερνητικές οργανώσεις, περιφέρειες, δήμοι και/φορείς του ιδιωτικού τομέα.

Υπουργείο Υγείας

Η Εθνική Στρατηγική Δημόσιας Υγείας στοχεύει στη μείωση της παιδικής παχυσαρκίας και την προώθηση υγιεινών διατροφικών συνηθειών.

Unicef

Η UNICEF είναι το Ταμείο των Ηνωμένων Εθνών για τα Παιδιά και εργάζεται σε 190 χώρες για την προστασία των δικαιωμάτων όλων των παιδιών όπου κι αν βρίσκονται, καθοδηγούμενη από τη Σύμβαση για τα δικαιώματα του παιδιού. Η UNICEF έχει εξουσιοδοτηθεί από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών να συνηγορεί για την προστασία των δικαιωμάτων των παιδιών, την κάλυψη των βασικών τους αναγκών και την επέκταση των ευκαιριών για την πλήρη αξιοποίηση των δυνατοτήτων τους.

ΗΔΙΚΑ

Η Ανώνυμη Εταιρεία "Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση Κοινωνικής Ασφάλισης" αναπτύσσει ψηφιακά εργαλεία για την παιδική παχυσαρκία, υποστηρίζοντας τους φορείς κοινωνικής ασφάλισης και υγειονομικής περίθαλψης.

Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο

Το Τμήμα Επιστήμης Διαιτολογίας-Διατροφής (TEΔΔ) της Σχολής Επιστημών Υγείας και Αγωγής εστιάζει στην έρευνα, με ειδίκευση στην καταπολέμηση της παχυσαρκίας και συμμετοχή σε πολλά ευρωπαϊκά και εθνικά προγράμματα.

Συνεργαζόμενοι εταίροι

Η επιλογή εταίρων και προμηθευτών στο πλαίσιο του έργου πραγματοποιείται με βάση τις διαδικασίες της UNICEF οι οποίες εναρμονίζονται με την Οικονομική και Διοικητική Συμφωνία Πλαίσιο μεταξύ των Ηνωμένων Εθνών και της Ευρωπαΐκής Ένωσης.